Ιατρικά δεδομένα στο... περίπτερο
Για «επικίνδυνη Τεχνητή… Ανοησία για ιθαγενείς» είχε γράψει η «Εφ.Συν.» τον περασμένο Απρίλιο, σχολιάζοντας ότι ο υπουργός Υγείας, Αδ. Γεωργιάδης, θέλει να καβαλήσει το «κύμα» της Τεχνητής Νοημοσύνης, αδιαφορώντας για κανόνες και ευαίσθητα ιατρικά δεδομένα, με αφορμή την πιλοτική απορρόφηση 5,58 εκατ. ευρώ, για την ανάπτυξη «έξυπνων» εφαρμογών στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση, με άρωμα Τεχνητής Νοημοσύνης (που παραβιάζει τον «Ευρωπαϊκό Κανονισμό για την Τεχνητή Νοημοσύνη«-EU A.I. Αct), χωρίς καν τεχνική περιγραφή ή αναλυτικές απαιτήσεις, επαναφέροντας μνήμες από τα «ηρωικά» πρώτα χρόνια του πρωταθλητισμού της απορρόφησης κοινοτικών ενισχύσεων χωρίς σχέδιο, για τη «σύγκλιση» με την ΕΟΚ
Η «Εφ.Συν.» είχε αναφερθεί επίσης και στην από 26 Φεβρουαρίου 2025 γνωμοδότηση του υπεύθυνου Προστασίας Δεδομένων του υπουργείου Υγείας, επισημαίνοντας ότι τόσο η ίδια η διακήρυξη του έργου όσο και ο τρόπος υλοποίησής του είναι άκρως προβληματικά με βάση το κοινοτικό και εθνικό νομικό πλαίσιο που ρυθμίζει την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Οπως φαίνεται, ο σχεδιασμός του έργου, όχι μόνο δεν διασφαλίζει το «μηδενικό σφάλμα» σε ένα σύστημα τόσο μεγάλης σημασίας, αλλά δεν αποκλείεται, με τον τρόπο σχεδιασμού και υλοποίησής του, ιατρικά δεδομένα ενός προσώπου να βρεθούν στον Ατομικό Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας (ΑΗΦΥ) άλλου προσώπου, θεωρώντας ανεκτά στατιστικά σφάλματα της τάξης του 1%.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο δεν αποκλείεται η πιθανότητα κάποιος ασθενής ως τελικός χρήστης να μην παραλάβει το σύνολο των δεδομένων του ή ακόμα να ανακαλύψει στον φάκελό του δεδομένα άλλου ασθενούς, αλλά ότι τα ενδεχόμενα αυτά αναγνωρίζονται από την υλοποίηση του έργου ως εξαιρετικά πιθανά και ανεκτά από στατιστικής άποψης - πάντως από νομικής άποψης σε τέτοιες περιπτώσεις συντρέχουν παραβιάσεις ρητών διατάξεων του GDPR.
Λίγους μήνες αργότερα, όταν ολοκληρώθηκε η πιλοτική «απορρόφηση» των 5,58 εκατ. ευρώ, καθώς τα σχέδια μπαίνουν σε εφαρμογή (με κόστος άνω των 90 εκατ. ευρώ, «χτυπώντας» συναγερμό στον OLAF) και ο υπουργός Υγείας δηλώνει ότι «γίνεται συλλογή δεδομένων από όλους τους Ελληνες ασθενείς 24 ώρες το 24ωρο, όπου σε συνδυασμό με το μεγάλο πρόγραμμα “Σπύρος Δοξιάδης” και τις προληπτικές εξετάσεις, συγκεντρώνονται τα δεδομένα υγείας όλου του ελληνικού πληθυσμού μέσα σε μία εφαρμογή», παρεμβαίνοντας θεσμικά η Ενωση Πληροφορικών Ελλάδας καταλογίζει προχειρότητα και αναποτελεσματικότητα στην κυβέρνηση, συνολικά για τον τρόπο που χειρίζεται τις εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης πάνω σε ευαίσθητα «μεγάλα δεδομένα» (big data), όπως τα ιατρικά δεδομένα των πολιτών, καθώς πέρα από τον πολλαπλασιασμό θετικών αποτελεσμάτων έχει αυξηθεί εκθετικά το ρίσκο για τα προσωπικά δεδομένα Υγείας ολόκληρου του πληθυσμού της Ελλάδας και συγκεντρώνονται πλέον μαζικά, συστηματικά και κεντρικοποιημένα, χωρίς τη ρητή συναίνεση των ίδιων των πολιτών (σύμφωνα με το GDPR).
Μάλιστα, η διάθεση του συνόλου των δεδομένων αυτών είναι ήδη αποφασισμένη και με στόχευση προς «διεθνή ερευνητικά ιδρύματα και εταιρείες» - ο ίδιος ο υπουργός τα προσκάλεσε. Σημειώνεται ότι κάτι τέτοιο είναι επιτρεπτό μόνο όταν πρόκειται για ζητήματα άμεσου ενδιαφέροντος δημόσιας Υγείας, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση μιας πανδημίας όπου απαιτούνται άμεσες και κεντρικοποιημένες δράσεις αξιοποίησης δεδομένων υγείας του γενικού πληθυσμού, είτε για αμιγώς ερευνητικούς σκοπούς. Ομως στη δεύτερη περίπτωση, υπάρχουν δύο βασικές προϋποθέσεις: (α) εφόσον πρόκειται για δημόσια δεδομένα, το αποτέλεσμα των σχετικών ερευνών πρέπει να είναι επίσης δημόσιο (ανοιχτό, ανωνυμοποιημένο), και (β) εφόσον πρόκειται για ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, ισχύουν ειδικές πολύ αυστηρές διατάξεις ως προς τη διαχείρισή τους (ποιος, πού, πότε, πώς, μέχρι πότε κ.λπ.).
Εμείς… στην πρωτοπορία, κάνουμε αλχημείες με τα δεδομένα των ασθενών και σε αυτήν την περίπτωση αυτός που έχει την πρωτοβουλία οφείλει να αποδείξει ότι κινείται χωρίς οικονομικά ή άλλα κίνητρα.
Σε κάθε περίπτωση, ο πολίτης έχει συγκεκριμένα δικαιώματα που δεν αναιρούνται ποτέ, ούτε καν σε καταστάσεις επείγουσας αντιμετώπισης όπως στην πανδημία, όπου οι ασθενείς ή οι εμβολιαζόμενοι γνωρίζουν ότι, ακριβώς για λόγους δημόσιας Υγείας, κάποια από τα σχετιζόμενα δεδομένα τους ενδέχεται να αξιοποιηθούν άμεσα ή σε βάθος χρόνου, με σκοπό την αντιμετώπιση της επείγουσας κατάστασης (π.χ. ανάλυση επιδημιολογικών παραγόντων, εκπαίδευση μοντέλων κ.ά.).
Το έργο «περιλαμβάνει την ψηφιοποίηση παραπεμπτικών, αποτελεσμάτων εξετάσεων, διαγνώσεων, απεικονιστικών δεδομένων και καρτελών ασθενών που έχουν συσσωρευτεί τα τελευταία πέντε χρόνια σε 127 δημόσια νοσοκομεία», ενώ με το ζήτημα της χρήσης εργαλείων Τ.Ν. σε δεδομένα υγείας τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο περίπλοκα.
Σύμφωνα με τον «Ευρωπαϊκό Κανονισμό για την Τεχνητή Νοημοσύνη» (A.l. Act) που ψηφίστηκε τον Ιούλιο του 2024, (2024/1689 https://digi.gov.gr/ai-act/), υπάρχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις και περιορισμοί ως προς το πώς και πότε επιτρέπεται τέτοιους είδους επεξεργασία δεδομένων. Πέρα από τους περιορισμούς, αναφέρεται ρητά ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί από τη διαδικασία λήψης απόφασης σε κρίσιμους τομείς -όπως στην Ιατρική- να απουσιάζει ή να υποβαθμίζεται ο ανθρώπινος παράγοντας, αφού θα πρέπει να υπάρχει πλήρης τήρηση των πρωτοκόλλων που ήδη υπάρχουν ως προς την ασφάλεια, τη διαφάνεια, τη λογοδοσία κ.λπ.
Ρομποτικό… TRIAGE
Οταν λοιπόν το υπουργείο τον περασμένο Σεπτέμβριο προβάλλει το «ER TRIAGE» του Νοσοκομείου Λάρισας ότι εφαρμόζει σύστημα διαλογής ασθενών με Τεχνητή Νοημοσύνη -παρότι ο τελικός λόγος παραμένει στον νοσηλευτή- τα πράγματα αρχίζουν να γίνονται επικίνδυνα για θέματα ζωής ή θανάτου. Κι αυτό γιατί η φράση «καθοδηγεί τον χρήστη» που υπάρχει στο κείμενο είναι εντελώς διαφορετική από τη φράση «συμβουλεύει τον ειδικό», όπως θα έπρεπε να είναι βάσει των προβλέψεων του Κανονισμού.
Επιπλέον, η φράση «ταξινόμηση της κατάστασης μέσω αλγορίθμων Τεχνητής Νοημοσύνης» δεν συνοδεύεται από κανέναν περιορισμό ή προδιαγραφή σχετικά με αυτούς τους αλγορίθμους.
Στην Επείγουσα Ιατρική υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες και πρωτόκολλα με βάση τα οποία γίνεται η διαλογή ασθενών (triage), ενώ εδώ υπονοείται ότι η λήψη απόφασης από μοντέλα και αλγορίθμους Τ.Ν. μπορεί να είναι εντελώς αυτόνομη και ανεξάρτητη, χωρίς πλήρη επεξηγησιμότητα. Τέλος, η αναφορά ότι «ο τελικός λόγος παραμένει στον νοσηλευτή» είναι εντελώς προβληματική, αφού αρμόδιοι και υπεύθυνοι για τη διαλογή ασθενών στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών είναι εξειδικευμένοι ιατροί (εντατικολόγοι), όχι νοσηλευτές.
Ολα αυτά που δεν είναι απλώς σφάλματα έκφρασης, αποκαλύπτουν την εντελώς λαθεμένη αντίληψη για την Τεχνητή Νοημοσύνη και τον στραβό δρόμο που έχει πάρει η χώρα. Ας σοβαρευτούμε λοιπόν πριν γίνει ανεπανόρθωτη ζημιά.
Ευρωπαϊκός χώρος δεδομένων υγείας
Λίγο πριν από το καλοκαίρι, εγκρίθηκε ο Κανονισμός για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Δεδομένων Υγείας (https://health.ec.europa.eu/ehealth-digital-health-and-care/european-health-data-space-regulation-ehds_el) για τη χρήση και την ανταλλαγή ηλεκτρονικών δεδομένων για την υγεία, με επόμενα ορόσημα το 2027 (για τις βασικές εκτελεστικές πράξεις) και το 2029 (για την πρωτογενή χρήση δεδομένων), ενώ για το 2031 προγραμματίζεται η διευρυμένη ανταλλαγή δεδομένων για πρωτογενή χρήση σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. και από το 2035 τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμοί θα μπορούν να υποβάλουν αίτηση συμμετοχής στο HealthData@EU για δευτερεύουσα χρήση.
Δεν υπάρχουν σχόλια