Η απαξία της Αριστεράς: Ένα ψυχοπολιτικό ρεπορτάζ του Τάκη Ψαρίδη
Του Αντώνη Παπαγιαννίδη
Ένα βιβλίο γραμμένο με νοιάξιμο και πικρία συνάμα, για την φάση στην οποία η πολιτική συνολικά – και ο ρόλος της Αριστεράς σ’ αυτήν – περιέρχεται στα χρόνια μας. Όπου «όλοι μοιάζουν να γλιστρούν μέσα στην σιωπηλή φθορά της απαξίας».
Εκείνο που αναφέρουμε ως νοιάξιμο, ως στροφή δηλαδή προς κάτι που μπορεί να φέρει ένα κάποιο αύριο, φιλοξενείται ουσιαστικά στο «μεγάλο τσουνάμι» που κατέκλυσε, με την κοινωνία να κινητοποιείται «αυθόρμητα και χωρίς κομματική προσκλητήρια» μετά την φρίκη των Τεμπών και την συνειδητή απόπειρα συγκάλυψης των ευθυνών. Με τον κόσμο να κατακλύζει τις πλατείες «όχι για να διεκδικήσει υλικές απαιτήσεις, αλλά για να υπερασπιστεί τις απαξιωμένες αξίες». Η καταληκτική φράση του Τ. Ψαρίδη έχει μέσα της θετική αναζήτηση. που δεν βολεύει εύκολα, ίσως όμως δείχνει προς μια κατεύθυνση: «Η ιστορία ποτέ δεν σταματά. Και το τέλος της κυβερνώσας Αριστεράς δεν σημαίνει και το τέλος της Αριστεράς…».
Αν αυτό θα θέλαμε να το καταγράψουμε ως νοιάξιμο, πολλά άλλα – τα περισσότερα – καταγράφονται ως πικρία. Σίγουρα το : «Αξίες και ιδέες που αποτέλεσαν θεμέλια αγώνων και κοινωνικών κινημάτων, αντιμετωπίζονται σαν φθαρμένα και ενοχλητικά [Σημ: αυτό κυρίως!] κατάλοιπα». Αλλά και το πιο λειτουργικό: «Πολιτικοί χώροι που συνδέθηκαν με την πρόοδο και την κοινωνική δικαιοσύνη δεν συγκινούν πλέον και δεν εμπνέουν προσδοκίες». Κι αν αυτό αφορά τις οργανωμένες δομές, ήδη σε ανθρώπινο επίπεδο το πράγμα πάει βαθύτερα; «Ο ατομικισμός θριαμβεύει, η ενσυναίσθηση εκτοπίζεται, η αγάπη απαξιώνεται ως ασύμφορη και μη «ευπώλητη»». Με αποτέλεσμα μια βαθιά κρίση εμπιστοσύνης «που γίνεται καθεστώς».
Στέκεται ο Τάκης Ψαρίδης στις σύγχρονες μορφές πολιτικής χειραγώγησης. Καταγράφει για παράδειγμα το πώς η ΤΙΝΑ/There Is No Alternative, καταλύει την αλήθεια του ότι «δεν νοείται δημοκρατία του ενός μόνο δρόμου και της μοναδικής αλήθειας», όσο κι αν σε συνθήκη ηγεμονίας της αγοράς μεγάλο μέρος των αποφάσεων – όσο και αν διατηρούνται οι δημοκρατικοί θεσμοί – μετακινούνται σε οικονομικούς θεσμούς και τους εκπροσώπους τους.
Δεν παραλείπει να ιχνηλατήσει το πώς η (όποια) ιδεολογία αντικαθίστανται από την λεγόμενη «κοινή λογική» – δηλαδή την λογική της αγοράς. με την οικονομία «να εκτοπίζει πλέον κάθε φιλοσοφικό, ιστορικό και κοινωνιολογικό στοχασμό». Αλλά και το πώς η υπερπολιτικοποίηση που χαρακτήρισε την Μεταπολίτευση, καίγοντας σταδιακά έννοιες και στάσεις, κατέληξε στην αποπολιτικοποίηση: «η απαξίωση της πολιτικής δεν επιτεύχθηκε πολιτικά αλλά πολιτισμικά, ουσιαστικά με την απαξίωση της ηγεμονεύσασας τότε προοδευτικής κουλτούρας […] με την εμφάνιση ενός νέου εισαγόμενου λάϊφ-στάιλ που απεχθανόταν κάθε πολιτική, ως αναχρονιστική, αν μη οπισθοδρομική».
Δεν αποφεύγει ο Τ. Ψαρίδης να διερωτηθεί για την διάσταση τραυματισμού του κόσμου της Αριστεράς από την συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με τους «ψεκασμένους» ΑΝΕΛ – με πολλούς βέβαια να υποστηρίζουν ότι «μια εκ νέου προσφυγή στις κάλπες θα έφερνε την Αριστερά αυτοδύναμη στην εξουσία, χωρίς τους ΑΝΕΛ». Όμως ταυτόχρονα καταγράφεται το ότι «η ανθρωπιστική κρίση ήταν έντονη [οπότε] εκ νέου προσφυγή στις κάλπες ήταν σχεδόν ανεπίτρεπτη». Και τούτο, επειδή το ΚΚΕ «είχε μια πάγια αρνητική θέση σε οποιαδήποτε μορφή συνεργασίας». το ΠΟΤΑΜΙ από την πλευρά του «εθεωρείτο παντελώς αναξιόπιστο και υπήρχε ο φόβος ότι θα έριχνε την Κυβέρνηση από τον πρώτο μήνα». Και το ΠΑΣΟΚ; Αυτό είχε στηρίξει τα Μνημόνια, «συνεργάστηκε με την Δεξιά και με το ακροδεξιό ΛΑΟΣ και είχε καταδικασθεί από την κοινωνία [οπότε] η συνεργασία του ΣΥΡΙΖΑ μαζί του θα ήταν αποτρεπτική και διαλυτική για το κόμμα της Αριστεράς».
Η παρακολούθηση της δημιουργίας και των πρακτικών του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου κάνει τον Τ. Ψαρίδη να βλέπει με πικρία την απογοήτευση και αποιδεολογικοποίηση, όταν μετά την «αξιοπρεπή ήττα του 2019» ο ΣΥΡΙΖΑ πορεύθηκε προς την απαξίωση έως την συντριπτική ήττα του 2023 «καθήμενος αναπαυτικά στα έδρανα της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης». Με το σύνολο των στελεχών ανέτοιμο, σχεδόν ακατάλληλο και – το χειρότερο – με «τα στηρίγματα στο συνδικαλιστικό, αυτοδιοικητικό και φοιτητικό πεδίο αναιμικά έως ανύπαρκτα». Η τραγελαφική Kasselification υπήρξε γι αυτόν απλώς η έκβαση…
Συντάσσεται ο Ψαρίδης με μιαν ανάγνωση του Γεράσιμου Μοσχονά η οποία θέλει «την άσκηση της διακυβέρνησης από τον ΣΥΡΙΖΑ να επιφέρει [..] την γρήγορη κατάρρευση του αριστερού αφηγήματος». Κυρίως όμως να θεωρεί ότι δεν συγκροτήθηκε ένα ισχυρό αριστερό μεταρρυθμιστικό προφίλ «με την διατύπωση ενός μεγάλου αφηγήματος για την χώρα». Την ευθύνη γι αυτό το «καταστροφικό «κενό διάστημα»» την εναποθέτει στους ώμους του Αλέξη Τσίπρα… Πλην όμως δεν του ξεφεύγει και η βαριά παθολογία της Αριστεράς, με την αποσύνδεση του νοήματος «από τις προσδοκίες της κοινωνικής της βάσης» – με κατάληξη τον μισαλλόδοξο καταγγελτισμό που δημιουργήθηκε ακριβώς στην βάση, με έκφραση τον πολακισμό…
Η τελική λέξη του «ψυχοπολιτικού ρεπορτάζ» που ο Τ. Ψαρίδης εισφέρει στις προσπάθειες κατανόησης της απαξίας της Αριστεράς έχει ως πρωταγωνιστή τι; Εκείνο που καταγράφει/βαφτίζει ως μετααλήθεια που, γι αυτόν, τείνει να ακυρώσει «κάθε δημοκρατική εκλογική διαδικασία». Έχοντας κυκλοφορήσει πριν την «Ιθάκη» του Αλέξη Τσίπρα, το βιβλίο αυτό δεν άγεται σε παραίτηση παρά την τιτλοφόρησή του. Εναποθέτει πάλι «την ελπίδα στην κοινωνία».
Ίσως – ίσως! – και να είναι αισιόδοξη αυτή η κατάληξη.
Δεν υπάρχουν σχόλια