Οι γιορτές των συγγραφέων
Από αριστερά: Μπέργκμαν, Σεφέρης, Ταρκόφσκι, Χάισμιθ και Φρόιντ. |Wikipedia public domain / CreativeProtagon Πηγή: Protagon.gr
Από τα οικογενειακά Χριστούγεννα του Iνγκμαρ Μπέργκμαν έως την τελευταία δύσκολη Πρωτοχρονιά του Φρόιντ στις βιογραφίες και τα ημερολόγια των μεγάλων συγγραφέων καταγράφονται οι γιορτινές στιγμές τους: μοναχικές ή με φίλους
Protagon Team
27 Δεκεμβρίου 2025, 22:01
Δεν είναι για όλους ίδια τα Χριστούγεννα ή η Πρωτοχρονιά. Δεν σημαίνουν
πάντα τα ίδια συναισθήματα και τις ίδιες εμπειρίες. Ο κανόνας ισχύει και
για ορισμένους από τους σημαντικότερους συγγραφείς και ποιητές
παγκοσμίως. Το πώς περνούσαν τις γιορτές καταγράφεται στις
(αυτό)βιογραφίες και τα ημερολόγιά τους.
Το χριστουγεννιάτικο δείπνο του Μπέργκμαν
«Τα Χριστούγεννα ήταν μια έκρηξη απολαύσεων. Η μητέρα σκηνοθετούσε με
στιβαρό χέρι. Απαιτείτο οπωσδήποτε μια σοβαρή οργάνωση γι’ αυτό το όργιο
φιλοξενίας, γευμάτων, συγγενών που έρχονταν από μακριά,
χριστουγεννιάτικων δώρων και εκκλησιαστικών τελετών. Στο σπίτι μας, η
παραμονή των Χριστουγέννων ήταν μια αρκετά ήρεμη υπόθεση που ξεκινούσε
με χριστουγεννιάτικες προσευχές στις πέντε το πρωί στην εκκλησία και
συνεχιζόταν με ένα χαρούμενο αλλά εγκρατές γεύμα, με το άναμμα του
χριστουγεννιάτικου δέντρου, με το διάβασμα του Ευαγγελίου της ημέρας και
με ύπνο από νωρίς, μια που σηκωνόμασταν για την πρωινή λειτουργία. Δεν
μοίραζαν ακόμη τα δώρα, αλλά το βράδυ της παραμονής ήταν χαρούμενο,
αποτελούσε ένα ερεθιστικό προοίμιο για τα γλέντια της μέρας των
Χριστουγέννων…
Ο Μπέργκμαν γύρω στο 1970. (Archive Photos/ Getty Images/ Ideal Image)
Μετά το πρόγευμα πηγαίναμε όλοι για ύπνο και κοιμόμασταν ώρες πολλές. Η
εσωτερική οργάνωση φαίνεται ότι λειτουργούσε καλά, μια που στις δύο το
μεσημέρι, την ώρα που σουρούπωνε, πίναμε τον απογευματινό καφέ. Το σπίτι
ήταν ανοιχτό για όλους που επιθυμούσαν να περάσουν από το πρεσβυτέριο
για να ευχηθούν “Καλά Χριστούγεννα”. Πολλοί από τους φίλους ήταν
μουσικοί και στο απογευματινό γλέντι ακούγαμε συχνά μια αυτοσχέδια
συναυλία. Ετσι φτάνουμε στο λουκούλλειο αποκορύφωμα της ημέρας που ήταν
το δείπνο. Το παίρναμε στην μεγάλη κουζίνα όπου είχε καταργηθεί
προσωρινά η κοινωνική ιεραρχία. Ολα τα φαγητά ήταν σε μικρά τραπέζια
σερβιρίσματος και σε καλυμμένους πάγκους. Το μοίρασμα των δώρων γινόταν
στην τραπεζαρία. Εφερναν μέσα τα καλάθια, ο πατέρας ήταν ο τελετάρχης
με πούρο και λικέρ με βάση τη ρακή, μοίραζαν τα δώρα, διάβαζαν τους
στίχους, χειροκροτούσαν και σχολίαζαν. Δώρα δίχως στιχάκια δεν υπήρχαν».
(«Ο μαγικός φανός», μτφ. Ποταμός, μτφ. Γρηγόρης Κονδύλης, 2010)
Πατρίτσια Χάισμιθ: «Αυτά δεν ήταν Χριστούγεννα»
Στις 25 Δεκεμβρίου 1943 η Πατρίτσια Χάισμιθ γράφει στο ημερολόγιό της
για τη σχέση της εκείνη την περίοδο με τη σχεδιάστρια και μοντέλο Χλόη:
Πατρίσια Χάισμιθ (© Alex Gotfryd/ CORBIS/ Corbis via Getty Images/ Ideal
Image)
«Η πιο θλιβερή, πιο θαυμάσια ημέρα. Αυτά δεν ήταν Χριστούγεννα. Οπως
κάθε άλλη καταθλιπτική ημέρα, κοιμηθήκαμε μέχρι τις 11. Πλούσιο πρωινό,
το κέρασα, αλλά όχι δώρα – έδωσα απλώς στη Χλόη μια ωραία, μεγάλη
σοκολάτα. Εκείνη δεν μου έδωσε τίποτα. Στις 4:30 πήγαμε βόλτα στο πάρκο
Τσαπουλτεπέκ, όπου το μουσείο ήταν κλειστό, αλλά συναντήσαμε μια φιλική
παρέα στρατιωτών. Ο ένας μου μιλούσε επί σχεδόν δύο ώρες. Εκανε κρύο και
είχε υγρασία, γελούσαμε για να ζεσταθούμε. Ηταν το μόνο που θύμιζε λίγο
Χριστούγεννα. Ο Τέντυ με προσκάλεσε μαζί με τη Χλόη. Οι τρεις μας δεν
είχαμε κάτι να πούμε. Η Χλόη ποτέ δεν έχει κάτι να πει – απλώς πίνει.
Τελικά ήρθε το φαγητό, αλλά της Χλόης δεν της άρεσε. Ολα θα μπορούσαν να
ήταν πολύ καλύτερα. Ολα. Είναι όμως απολύτως αδύνατο, όπως πάντα με τη
Χλόη». Και στις 31 Δεκεμβρίου συνεχίζει: «Ελπίζω κάποια φορά να περάσω
μια Πρωτοχρονιά όπου η καρδιά μου δεν θα βρίσκεται κάπου χωρίς να είμαι
κι εγώ εκεί».
(«Τα ημερολόγια και τα σημειωματάρια», μτφ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ.
Εστία, 2025)
Τα τελευταία Χριστούγεννα του Φρόιντ
Ο Ερνεστ Τζόουνς, μαθητής και βιογράφος του Σίγκμουντ Φρόιντ, καταγράφει
στη βιογραφία του τα τελευταία Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά του
1938. Είναι η περίοδος που ο καρκίνος κατατρώει τον «πατέρα της
ψυχανάλυσης», ο οποίος μέχρι το τέλος θα έχει υποβληθεί σε περίπου 30
επεμβάσεις.
Ο Φρόιντ και η προτομή του. (© Hulton-Deutsch Collection/ CORBIS/ Corbis
via Getty Images/ Ideal Image)
«Αγγίζουμε το τέλος. Το ανησυχητικό χαρακτηριστικό τώρα ήταν ότι τα
τελευταία δύο χρόνια οι ύποπτες περιοχές δεν αποδεικνύονταν πια
προκαρκινικές λευκοπλακίες, αλλά αναμφισβητήτως κακοήθεις υποτροπές του
ίδιου του καρκίνου. Τα Χριστούγεννα του 1938 ο [γιατρός] Schur αφαίρεσε
ένα απόλυμα οστού, εκείνο την ύπαρξη του οποίου ο Φρόιντ είχε αρχίσει να
αμφισβητεί, και το γεγονός έδωσε μεγάλη ανακούφιση. Ταυτόχρονα όμως
εμφανίστηκε και ένα διόγκωμα και σταδιακά έπαιρνε μια όλο και πιο
δυσοίωνη μορφή». Ο Φρόιντ θα πεθάνει τελικά στις 23 Σεπτεμβρίου 1939.
(«Σίγκμουντ Φρόϋντ – η ζωή και το έργο του», μτφ. Ξενοφών Κομνηνός, εκδ.
Ινδικτος, 2003)
Ταρκόφσκι: βούτυρο με δελτίο
Ο Αντρέι Ταρκόφσκι σημειώνει στο εξαιρετικό ημερολόγιό του στις 31
Δεκεμβρίου 1978:
«Τελειώνει άλλη μία φοβερή χρονιά και αρχίζει μια καινούργια.
Πρωτοχρονιά και τα καταστήματα είναι άδεια. Στο Βιαζάν το βούτυρο
διανέμεται με το δελτίο: 300 γραμμάρια ανά άτομο το μήνα. Η ζωή μας
έχει γίνει αφόρητη.
(https://andrei-tarkovsky.com/photos)
»Τηλεφώνησε ο Σάσα Μιαρίν. Πέθανε η μητέρα του. Μου είπε πως άκουσε χθες
από το πρώτο πρόγραμμα του ραδιοφώνου, πως στη Γαλλία ο Καθρέφτης
ανακηρύχθηκε η καλύτερη ταινία του 1978 και η Τέρεχοβα η καλύτερη
ηθοποιός. Τη φορά αυτή ήταν υποψήφιοι γι’ αυτή τη διάκριση ο Αντονιόνι
και ο Φελίνι. Οι Αμερικανοί αγόρασαν την ταινία για τις ΗΠΑ. Ίσως να
πάρει τώρα κάποιο Όσκαρ. Εγώ δεν το χρειάζομαι».
(«Μαρτυρολόγιο – ημερολόγια 1970 – 1986», μτφ. Αλέξανδρος Ισαρης, εκδ.
Ινδικτος, 2006)
Τσάρλι Τσάπλιν: ένα χριστουγεννιάτικο διαμάντι
Παραμονές Χριστουγέννων του 1922, ο Τσάπλιν αγόρασε στην [ηθοποιό] Πόλα
Νέγκρι ένα μεγάλο διαμάντι που δεν προλάβαινε να το δέσει σε δαχτυλίδι,
ήταν όμως μία ακόμα απόδειξη του ενδιαφέροντός του για εκείνη και τη
σχέση τους.
Ο Τσάρλι Τσάπλιν σε σκηνή του «The Gold Rush» (Ο Χρυσοθήρας), 1925.
(Getty Images / Ideal Image)
Μία εβδομάδα αργότερα, παραμονή Πρωτοχρονιάς, την κάλεσε σε ιδιωτικό
γεύμα στην έπαυλή του. Ηταν η βραδιά, σύμφωνα με την ηθοποιό, κατά την
οποία επισφραγίστηκε η σχέση τους.
(«Τσάρλυ Τσάπλιν: μια βιογραφία», μτφ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα,
2019)
Γιώργος Σεφέρης: «Ακουσα θαμπά κι απόμακρα τα κάλαντα»
Στις «Μέρες», τις ημερολογιακές καταγραφές του Γιώργου Σεφέρη για τις
δεκαετίες 1930, 1940, 1950 και 1960, υπάρχουν αρκετές αναφορές στην
περίοδο των εορτών. Οι περισσότερες βέβαια αφορούσαν την περίοδο της
Κατοχής και μία συγκεκριμένη τα Δεκεμβριανά. Ακολουθούν ορισμένες από
αυτές:
«1942, Παρασκευή 25 Δεκέµβρη. Κάιρο, με την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση:
Αυτό το βάσανο να ψάχνεις για δώρα, χωρίς κέφι και μετρώντας τα χρήματά
σου. Η πλήξη αυτών των γιορτάδων. Κάποτε έχω την εντύπωση πως
περιφέρομαι σαν το φάντασμα του Αμλέτου – πατέρα, μέσα σε τούτο το
στρατόπεδο…».
«1943, Πρωτοχρονιά: Νομίζω ποτέ δεν ένιωσα τόσο γέρος. Δυστυχία που δεν
μπορώ να εξαφανιστώ χτες και σήμερα. Αναζήτηση καταφυγίου. Χτες ζητήσαμε
προστασία από τους Λαχωβάρη. Ανθρωποι απόλυτα καλοί. Δειπνήσαμε μαζί
και κόψαμε την πίτα. Θυμήθηκα παλιές Πρωτοχρονιές στη Σμύρνη. Βγήκαμε
κατά τη μία. Μεθυσμένοι, μεθυσμένοι παντού […]».
Ο Σεφέρης στον φυσικό του χώρο, με ένα βιβλίο στο χέρι. (Keystone/
Hulton Archive/ Getty Images/ Ideal Image)
«1944, Παραµονή Χριστουγέννων, Αθήνα: Κλείνει η τρίτη βδομάδα του
πολέμου. Η Πλάκα οπωσδήποτε ήσυχη. Αλλά τριγύρω, ατέλειωτα, ο θόρυβος
της μάχης. Οι δρόμοι γεμάτοι πρόσφυγες. Διηγούνται φρικιαστικές σκηνές:
ομήρους, εκτελέσεις. Αρρωστος από προχτές: ρίγη και πόνοι. Κάνει κρύο
[…] το καλύτερο σήμερα: από την κάμαρά μου άκουσα θαμπά και απόμακρα
φωνές παιδιών – τα κάλαντα. Σάββατο, 30 Δεκέμβρη: Σκοτωμοί, πρόσφυγες,
κρύο κι αυτό το γάβγισμα του πολυβόλου. Το πρωί τηλεγράφημα από Λονδίνο.
Ο βασιλιάς διορίζει τον Δαμασκηνό αντιβασιλέα. Η πολιτική
ιντελιγκέντσια έχει χρεοκοπήσει πέρα για πέρα στην Ελλάδα…»
«Χριστούγεννα 1945: Η Μαρώ άρρωστη. Χρηματικές στεναχώριες. Βγήκα κατά
το μεσημέρι προς τα Αναφιώτικα. Κοιτάζω να μείνω αρκετά χαμηλά, να
αποφύγω τα αρχαία. Αυτή η χάρη του σαθρού, όχι του στερεού που βλέπεις
στην Ελλάδα. Ενα ξεχαρβαλωμένο ανώφλι με τρία φυλλαράκια είναι
πραγματικά κάτι! Είναι το φως […] Η Ελλάδα είναι ασυμπόνετη».
Δεν υπάρχουν σχόλια